PAKHAT ÊK CHE LÂWM ÊK CHE

2009 October thla khan Kerala a inthawkin vêng tieng panin ka hung suok a. Vocation hun ninaw sienkhawm, ka ruolpa damnâw hang thak a ngai leia hung suok ka nih. Sung le kuohai um nawna Vâiram hlataka uma hnam le tawng hmang inang na na na chu kan Principalpa khawma ringzo takin an in chen thak dingin a mi dândê tawp el a nih. Chuonga kan hung peina a chun, ka zuk hril nuom tak chu, Imphal a inthawka Churachandpur pana Bus a kan chuonglâia ka thil hmu le hriet kha a nih. Bus a kan zuk kai fel char ti ding chun pa pakhat pa chîntieng deu hi a hung lâwnkai veh a. A mitmeng hang en ringawt khawm chun a normal nawh ti chu an hriet thei nghal el. A seat a khawm inthung lo chun driver pa hnunglai chun an thungbiel hnâr a. Mîn an biek hlak chun a tawnga tawng hlak chu hriet a hriet thei ni lo. A sêchier vawng a. Bahara an hni hlak chun pêk tum bawk lo. Intumtir ding hlak chun an ngaituo ve ang lawi bawk si. Khâ mipâ zet khan chu mi chu a sukbuoi hne khawp el. A phut hlim khan chu iengah ka ngai rak nawh. Ka nuisan vel mei mei a. Amiruokchu, iemanichen kan hang tlan hnung chun Hmar tawng indak hlawkin a hung hmang el tah a. Chu zet chun chu ka lunglâi a sun dân kha chu a dângdâi ta ngei el. Ka hnungtieng hmâtieng ka hang thlir vel a, mi tawng inhrâm hai ka zuk ngai châng vêl chun Hmar tawng ri âwm chu ka hriet rak nawh a. Ka lungril tak chun inthawk vaka kha mipa kha zuk barakhai rak chu ka nuom khawp el. Hmar tawng dam chu I la hmang vêl a, I khawsaka khawsak dân hlak hih! Nang a leiin ei ruolhai po po lai hin ei hnam chu ei muolpho dêr an ta hih! Hnam dang kârah eini chau kuhi Bus sunga hin Hmar ei um a ni hih. I awmnaw taluo, hieng lâwm lâwma buoi ding che chu ina um la zâl tawk tawk talân, zuk ti tak kha ka nuom deu chu a na. A hmêl ka hang en khan ka nêka kum upa tieng deu a ni lei le ka zâidam theina le nun innêmna po po ka hang sung khâwm khan kan sûmthei hrâm chu a ni khah!!

            A ienga Hmar hnam tadinga thawthei tak tak nei ni hran chuong silo hin hnam feeling hi chu a lo na nuom vê hle hlak chu tie! Midang khawm kei a ang anni ve tho ka ring hlak.  Mi pângâi anni phawt chun. A tar a zuor, puitling le naupang, a tu  tu khawm Hnam chungchâng hril nikhuoa tawngbau nei ngai raklo hai khawm hi Hmar hnam ta dinga thahnemngâi tak tak vawng an nih. Tûhai mani ang deuva hril uor met lem chun hnam ta dinga martar ngam vawng ning ei tih. Ka hrilsuol rak khawm ka ring bêk nawh. Tribal hnam dang dang hai lâi khawm abîktakin eini Hmar hai hin tlâwmngâina khawm ei hau bîkin ka hriet hlak. Siet thatni haia ei insâwmdâwl dân hai dâm. Tlâwmngâina insuo nikhuo hai le thil dang danga hai khawm tu tluk ruol ei ni bîk nawh. A Hnam chu thu khat a lo sie inla, Kristien ei hung ni china lem hin chu inthuruolna le in unauna khawm a hung zuol sau sauin an lang a. Hnam pakhata inthlung khâwma lungruol taka ei umna el khelah, Pathien thu le thil dâng dâng ei sâkhuona le inzûla inchûktirna ei nei hai lei hin in unauna le inthuruolna tha lem a hung râsuok takzet a nih. Chuonglaia ei hriet dinga ka dit êm êm el chu, unau inhmangai ngâwi ngâwi le eini kristien Isu hnungzuitu inti hai hi, mi pakhat chau khawm nisien a nungchang le khawsakin a zirnaw chun Hmar hnam pumpui le ei sâkhuo Kristien hi a muolpho thei a nih. Chuleiin, fimkhur taka hringnun hmang a pawimaw khawp el.

            Hmar tawng hin tawngkam hmang lâr ve deu el pakhat ei nei a. Chu chu, “Pakhat êk che lâwm êk che”  ti hi a nih. Tienlai ei Pi le Pûhai huna an fâk zawngna tak chu tlanglo nei a ni el a. An lohai chu Ina inthawka hla tak tak a nih. Muol hran hranah an nei bawk hlak. Chuonga an lohaia sinthaw dinga an fe pha lamsîra dâm êk an hmu pal a ni chun, a tû êk tak am ti an hriet thei ta ngainaw leiin, “chu zauhai/hitieng zauhai/chutieng zauhai” an ti hlak a. A êk chêtu tak hriet thei ni nghal lo chu, a zauhai po povin a mâw an phur vawng el hlak a ni chuh. Vawinaw vawi intum hman a nâ na, mani êk nilo êk che a intum chu thil lâwmumlo tak ni ngei a tih. Hitaka inthawk hin “Pakhat êk che lâwm êk che” ti tawngkam hi a hung piengsuok a nih. Mi pakhat êk inthlâda leia a zauhai po po an muolpho ang bawkin, nang le kei a leiin ei hnam Hmar a sakhming mâwitak el hi hrilsieta um in a muolpho thei a; ei sâkhuo Kristien khawm hi sâkhuo hringlo le bêltlâk loah mihaiin an ngai thei bawk a nih.

      a)     “Tûlai khawvêlin a phursuok ta hrim hrim a nih.”

 Tûlai khawvêla tawngbau ei hmang lâr êm êm, ka ngâi theinaw tâwpkhâwk le thei sien chu Hmar tawnga inthawka nuoibo tawp ka nuom chu “tûlai khawvêlin a phursuok ta hrim hrim a nih” ti hi a nih. A ni ngei el, ei chêngna khawvêl hi a changkâng ta khawp el a. Technology dâm le a dang dangah khawm hma a sâwn hrât ta hle el. Hieng hmasâwnna le chângkângna hung inhersuok pei hai hin danglamna khawm tam tak a hung phursa pei a. Chuong ang khawvêl changkâng le danglam taka chêng hai hin mi nêka ei khawsak dân va over met le nundân inhmang deu hai khawm hi tûlai khawvêlin a phursuok ta hrim hrima ngâina ei nei pei chu an ta hih! Beidawng umtak chu ei nih. Pawisak khawm hi an hrawl el ni ta lovin a um tanâw lem a nih. Kohran thilthaw nikhuo hai le Thalai activities haia van hmangnaw hlak chun Nunghâk hmu a harsa sih a. Ruol le pai hai lai hun ei va hmang nawk pha hlak chun mi thaw ang ang ei thaw thei nâwk ang lawi sih a.

            Ei society pumpui hang thlirin ngaituona a sei nuom hle. Thalai thuoitu tha tak tak ei nei hai hi Hnam thila dam le organization hrang hrang haia active member le thuoitu fel tak tak ei nei hai tho kha an na. Kohran programmee hai le social gathering nei phaa an khawsak dân an ang ta ngainaw ruok hi chu thil pawitak chu nih.Tukhawm ka sawisêlna a ni nawh. Ka thil hriet ka hril ve el a nih. Khawvêl changkâng taka cheng hai ta dingin khawvêl danglam ang zûl peia in adjust thiem chu thil tha a ni laizingin, mani nina, thaw ding le thawnâw ding chin hai theinghila khawvêl mihai khawsak ang anga nun ei hmang ve pha chu mani mawng hlîm chau ei ni hlak a nih. Biekinah chau nilovin hmun dang dangah khawm ei khawsak fimkhur a tul ding tlat!

            Politics le Sakhuona inkawp tlapa feha thiltha an tlun ding ti a chiengsa um ngâwi ngâwi lai zinga ei zuk belkawp thei tlâwtnaw khawm hi ngaituo tham tak chu a nih. Politics ei hril pha pha leh corruption ah ei ngai a. Ei sakhuo thuoituhai hlaka sawisêlna ding inzen an zawng thuok. Politics le a keihnâwi thil hrim hrim chu bêlchieng tlâk lovah an ngai hlak chu a ni tak. Ei politics khêl dân khawma a zirnaw bawka chu ni ve tho naw nim. Politician hai hlaka Kohran activities hai hrim hrim an mâwphurna puoah an ngai vê thung. Sakhuo thuoitu hai le politician hai dâwkân hmunkhat awt tlâng thei talova an um el dâm hi ngaituo tham tak chu a nih. Hieng ang bet but I tuom vela chêng thalai hai hi ngaituo um tak chu ei nih. Inngaituo thar a hun ta hle el.

       b)      “I ho taluo, tûlai style a ni hih!!!”

Ei chêngna khawvel hung changkângin hma a hung sâwn ang peiin, a sûnga chêng mihriem hai khawm hma ei hung sâwn pei a. Tienlai ei Pi le Puhai hun laia vâi zakuo ti a hâk phâk ding khawma an lo inring ngailo kha ei hung hâk phâk ve ta pei a. Chu chau khawm chu an ta le, tûlai tak lem hin chu dik taka hril chun western country hai le khawm incheina kawnga kher hin chu danglamna ei nei bik chie tanaw a nih. Hieng changkângna lampui ei hrâw mêkna hi nguntaka ei ngaituo chun Chanchintha zâr a nih ti inla chu ei ti suol ring a um naw tawp el. Kum za lai chau liem tah a mihai laia tiemsa ve lo, ramhnuoia ramsa ang chaua ngai hai kha Chanchintha êngin a mi hung sunvar tana inthawk khawvêl vara hung dâk suok ve in, inchûkna tieng le sil le bil hai chen khawm mihai ang hung ban pha ve peiin ei um tah a. Chanchintha zâra malsâwmna ei dawng hai hrethiem lova mani ning ninga nun hmangtu ei ni ruok chun ngaituo um tak ning ei tih.

            Ip set set lova hril chun, tûlai nunghâk tam tak chu thuomhnâw inbel ang reng inbello ang rengin an um tâwl a. Beidawng chu an um tawl khawp el!! Pathien Biekina inthuom dân ding takngiel khawm mi tam tak chun an hriet tâwl ta nawh. Titak êm a chu, Nunghâk mar pungin an thil neihai po po  hmu theia, a kilkâr taka mi chen khawm a tak êm hmu thei ninaw sienkhawm a size hriet thei tâwka mara an hung inthuom hin chu an phâkna chin china pasal um hai chu an intam phien hlak chu a ni hih!! Lal Tawngtaina ei hrila “Suol dinga thlemna a chun mi thuoilût nâwla…” ei ti zut zut a chu Nunghâk tamtak suol dinga thlêmna a thuoilûttu hmangruoha hmangin ei um rawp hlak a nih. Nunghâk ṭhenkhat nâwk thung chu jeans mar tâwk tak el grease an nâla an kei lût mani aw? ti ding deuthaw hi an hung bun a. Chuong khawm chun, inphalam ta nêk nêk hmanin Khawvêl neitu ka nih ti ni awm fahranin an la hung invai par ham ham hlak chu a na. Pawisak khawm hi an hrawl chau an ta nawh, a um tanaw lem a ni hih!!

            Tûlai Nunghâk haiin an uor êm êm, insuk changkângna a an hmang mani ding lem chu ka hriet nawh a (a hming khawm chu ka hriet naw a, ka hriet châk lêm chuong bawk nawh). Kekawr bun ang reng bunlo ang reng, vunkâwr ang deu an buna, a chunga puonbil mani le kekawr dang bun chuong bawk lova an zakuo hmawr an keifuol met hlak ang chi hi a nih ka ti chu. Hieng anga inchei nuhmei ka hmu phâ pha chu Bazar lai khawm la kei ngir tawpa nauhai inchûktir ang taka la zuk hril mâwl mâwl ka nuom hiel hlak. A tûlai mi naw taluo mi ti nuomtu ta ding chun tûlai mi naw ve tak chu ni kan ring tho. Dik taka hril ding chun, hieng ang vunkâwr hi chu ram deina hmunah, thuomhnaw sunga taksa tuom lumna a hmang ding chun tha vê fût ding chun ka ring tho. Amiruokchu, hienga underwear hrui inlang rak, kalak puom deu tul le mawngtam inthe deu thuta khawlâia invai par vela Biekin a hai chena inherlûtna ding hin chu inbêl lo lâw lâw a tha lem hmel. Nunghâk pakhat ka hmu ve nu lâwm lâwm kha ani a mi suk ngei zuoltu chu. Khânga mi tam tak kan umkhâwm lâi kukhan hung bun rêk tang a ta. A figure mihai anga nal ani ve naw kha a hrietnaw mani a hriet nuomnaw lem chu ka hriet chuong nawh. Râlkhata inthawka ka zuk hmu a’nthawk khan nuizat khawm a um naw tieng a nih. Tulai style, mihai thaw ang ka hung thaw ee chu a ti ve ni ding a na. A khûp intuo ziet tâwp hlak chu hrila hrilin a phâk nawh. A kê vawitieng le changtieng inkârtlâk peiin a hung khâw phei ut ut a. A Khûp inhrûtna ruok kha chu an kâwng el dim chu ama’n a hriet ka ring. Milâi ka hung thang ve ti deu chun a hung thung veh a. Nunghâk inthung thiemlo an tihai laia tiemsa vê chi ni âwm tak a nih, a kâw a hung inkâr ngei bawk a. A vunkâwr kekawr kalak kha a hlui tah a an phawn deu tam ani ding an siem dan reng chu ka hriet bik nawh, a kekawrte tiel tak kha anlang vawng el a ni ie! Karei!! Hril ding a vâng bâk el. A tûlai mi ni nuom taluo leiin a muolpho dêr chu ni deu takin ka hriet. Lungsietum ve tak chu a nih. Khâng lâia umhaiin an hmu po leh a sakhmêl mâwina nêk hman khan a kekawrtre tiel tuk kha hmu lien lem ta hlak ding an na. A kei khawm chu ka ni ve tho. Thuomhnaw inbel dâna khawm hin fîmkhur a ngâi hmel khâwp el. “Tulai Style” tiin ei inthiem fâwm pei el ding am a nih?

            India rama insuolluina case tam êm êm el hi Research thawtû haiin an sui dân chun 85% vel chu Nuhmei haiin thuomhnaw inbel an inthladâ leia thil tlung niin an hril. Kei khawm chu chu ka pawm zâwng tak a nih. Dik taka hril chun, Nunghâkin thuomhnaw an inbel a loose taluo le a tight taluo leiin pasalhai ngaituona ah thu tam tak a hril thei a nih. Chuleiin, a thuomhnaw inbel dân rengin zir ngang lo chun pasal ngaituona um tawk tawk a keitho chun an sûmzolo le misuol a tuok pha pha chun thil nuom umlo tak a tawng tâwng hlak a nih. A beiseitu hrim hrim an ni chun thil zawngsak chi tak ning a ta. Amiruokchu, chuong anga thil muolpho tlâk tak tawng nuomlo ta ding chun thuomhnaw inbelna kawngah fimkhur hle chu thil tha a ni hmel. Abîktakin, khawlâi ah le Pathien Biekina thuomhnaw inbelna kawnga khawm hin ngaituo uluk met thain ka hriet hlak chu tie!! Club Hall le Party na hmuna feha va lam par vêl ding ei ni ngawtnâw chun Biekina hin chu armless le vunkâwr hai chau inbel a va lut nawk ding chi chun ka ruot rak nawh a. Biekin pakhata Nunghâk pakhat armless le Jeans mar panga inkhâwma hung lût ka hmu mawl kha a nih tuchena ka lungril ngaituona la sukbuoitu chuh!! Kha Nu mawl kha ieng age a chêng am a ni ding chu aw? tiin ka la ngaituo rawp hlak.

          Aw Hmar Nunghâk hmelṭha, in ti tûlai mi deua incheia invai par vel lai kuikhan, mihaiin I hnungtieng lo nuisan mei mei pal an ti che. Khawlaia min an mi enzui hi tha an mi ti lei a ni ngai kher chuong nawh. Mi nêka mak le danglam lema an mi hmu leia an mi thlir vung vung lem hlak a nih. Thuomhnaw inbel I fîmkhur naw lem chun misuol le insûm thei nganglo hai I tuok fuk pha lem chu la khitdê tâwt an che a muolpho takin la siem ngei ngei an ti che. Inti mi tak êm êmin Bible kepin inkhawma fe ve hlak la khawm, I khawlâi nungchang, I hawiher le incheina haiin a zirnaw chun mihaiin an hmu titak zo zat theinaw bawk che a nih. “Tulai Style a ni hi” ti ringawta inthlanin inthiem fâwm zing el ding am a nih?

      c)      “Mi khawma an thaw hlak  tho, I mi hmangai tak tak chun…”

Tûlai thangthar hai hin Nuhmei Pasalna thil (Sex) khawm hi ei lâk awlsam ta hle el. Tienlai ei Pi le Pûhai hun ngaituo chun ei kâr hla tak an tah. Nûpa ni hmaa sex hmang khawm suolah ei ngai ta nawh a, ei pawisa tanaw bawk. Nunghâk le Tlangvâl inngaizâwng tah chun nûpa nun hmang ngei ngei dinga ngaina khawm ei nei ta nisien a hawi a. Chu khawm chu thawlo ding thawh a inngâi nêk hmanin thaw ding âwm hrim thaw ah inngaina ei nei tah. Ei chêngna khawvêl hung changkâng peiin danglamna khawm tam tak a hung phursa ang pei hin ngâi khawm a samin pawisak hai khawm an hrawl pei niin an lang.

            Co – Habitation, Living Together tiha ei hriet lâr êm êm hlak hi India ramah hin a tam khawp el a. College kan kâi laiin kan ruol han Group Project an thaw classah report an pek chu ngâi harsa ti na tak ka nei a. An research dungzui chun ei rama Co-Habitation tam nasan tak chu North East tieng mi inchûkna tha le thawkna ding beiseia ramriltieng a hung lut hlak hai lei hi a nih an ti chuh!! Kan classah chun North East mi kan tam raknaw bawka, a phut hlim chun kei khawma hrietthiem intak ka tih a, in hmusitna anga ngaiin tam tak khawm ka question nghe ngheh a. Amiruokchu, chutaka inthawk chun kei khawma nasatakin ka study na le vairam riltienga Thalai hai khawsak dân hai ka hmu le hriet anthawkin kan phat bik ta nawh. Lekha inchûk le thawkna neia um Hmar Thalai khawm tam tak Vairamah hin ei um ve sih a, hi kawnga hin ei fihlim chie ding am chu aw? ti hi ka lungrila zâwna lientak a la ni rawp hlak. Hi kawnga kher hin chu kei hi a la hre tlawm pâwltak khawm ni mei ka tih. A kip a kawia hril chi a khawm ka ruot bawk nawh. Nu le Pâhai hmu phâklova vâiram hmun hla taka nûpa ang tawpa khawsa tlâng hai puchu inngaizâwng hai lem chu duot takin inchûl huou huou el naw ni hâm. Hieng ang thil pawrchê le tirdak um em em Nûpa la nisilova Nûpa anga um a, a khaw tieng tieng khawm mani tisa châkna sukpuitling dinga inphal ve ve hi Bible le chu thil inaihal tawp el a nih. Mani inthiemnawna neia fihlîm lova inngaina ei nei chun nguntaka inngaituoha insiemthat chu thil ṭha tak ni ngei a tih.

            Inngaizâwngna kawnga khawm hin Ṭhalai hai ei fimkhur hle thain ka hriet. Ngaizâwng nei chu pawi lova, Bible le khawm ankalna umin ka hriet nawh. Pathienin Mihriem hai hi inhmangai tawn dinga a mîn duong a na. Ei inhmangai tawna, ei inngaizâwng hin Pathien thuruot le Ama mi buotsai dân suk bukimtu ei nih el. Amiruokchu, Nûpa ni hma le ni hnunga thaw ding chi ei thethâwp thiem ngainaw ruok hi chu thil thalo tak a nih. Abîktakin, Nunghâkhai ei fimkhur hle thain ka hriet. Tlangvâl hai laia 90% hin an ngaizâwng hai nuhmeia an nei hmain them ngei ngei an tum hlak. A then lem chun in playpui ding ringawtin ngaizâwng an zawng thûl bawk. Hmangaitu tak tak a ei ngai hai khawm kukha an tisa châkna sukpuitlingtu ding mei mei a an milo kawp khawm a lo ni thei bawk. “Mi khawma an thaw hlak tho, I mi hmangai tak tak chun…” an ti pha pha thangkhaw a harsa hlak a ni kha. Nunghâk hai ta dinga bengvârna dinga hriet ve mei mei chi chu : Tlangvâlin Nunghâk a nuom a ninga a kuoi her thei chu nuhmeia nei a nuom ngai nawh a, a I them theilo nu bawk kha damlaini khalpui dingin a thlang lem hlak. Chuleiin, hmangaina chu thilthaw a van langsuoktir kher khawm a ngai nawh a; sungril taka inngainatna le ringumna hi a pawimâw lem a nih. Nunghâk hai khawm hin ei zir ve tho hlaka khawm ning a tih. Tlangval haiin khawvel nuomsak tâwlpui ding chauva an hmu rawp che chun inngaituo fêt a ngai tina ning a tih. Chanchintha zâra khaw êng hung dâksuok phak veh a, khawvêl changkâng pei hung intem vehin, danglamna tamtak hung tawng hriet vetûhai hi a mi dawmsângtu Pathien ropuina pe lova mani nuomsakna ding chauva khawvêl hmangtu ei ni chun ngaituoum tak ning ei tih.

Thu Khârna

            Khâ hmâ deu lai khan Mobile SMS News pakhata inthawkin thu pakhat ngaituona them deu el ka dawng a. Chutaka a thu inziek chu “Khawvêl danglam zûl peia nun hmang ding ni lovin, Pathien thu danglam theilo zûlin khawvêl danglam peia hin nun ei hmang lem ding a nih” ti hi a nih. Nguntaka ka zuk ngaituo takluo chun, ei chengna khawvêl a danglam nasat takzie hai nasatakin a min hrietsuok tir a. Khawvêl hi a changkâng hrâtin kawng hrang hrangah hma khawm a sâwn ta bawk a. Hieng changkângna hai hin khawsakna a khawm danglamna tamtak a hung hersuok pei a. Hieng ang lâwm lâwma khawvêl changkâng, thâwk le khata khawvêl kiltin kiltanga umhai khawm awlsam taka zuk inbiekpaw zung zung el thei tah a ka cheng ve phak el hi ka ngaituo chang chun vangnei kan ti tâwp thei ngai nawh. Amiruokchu, Khawvêl danglam mêkin ka Thalai chanpuihai a lênhmang mêk hai ka hmu châng ruok hin chu lungril a na in ngaituona a sukbuoi naw thei ngai nawh. Khawvêl changkângna le danglamna hai hmang thiemlo hai hin chu Pathien thu chu ei lân hlat pei ding chu a ni hi ka ti hlak.

            Thil hrim hrim hi a thatna le that nâwna a um vawng a. A hmangtu izirin thil tha êm êm khawm thil thaloin an chang thei bawk hlak. Chanchintha zâra khawvel changkângna intem phak ve ka Hmar Thalai chanpui hai hi ei thil hmu le hriet hai lei hin hieng ang chena mi dawmsângtu hi intlâthlam nan hmang pal ei tih ti inlau a um ka ti takzet. Hieng ang ngirhmuna mi hlângkâitu le malsâwmna tinrênga mi vurtu chu ama Pathien tak chau hi a ni sih a. Inkhâwmna le ringtuhai umkhâwmna hmun chauva va Gospel rak hi umzie um tak tak chuong nawh. Ei khawsak dân, ei ngaituo hai le ei iengkim mi hresuoktu Pathien mithmu a mi titak hi thiltha a ni lem. Mi khawma an thâw hlak tho tiha mani inthiem fâwm ringawt hin thiemchangin ei ngir ngam tak tak di’m chu!! Thuom inbelna kawng le ei khawsak hai chen khawm fimkhur a ngai hle. Khawvel danglam pei hin ngaisamna khawm a hung phursa hi thil pawitak pakhat chu a ni ngei el. Ngaizâwng khawm Nupa ni hma le ni hnunga thaw ding chin ramri ei khang thiem sinaw chun neilo law law tha lem a tih. Ka Hmar Thalai chanpuihai lai hin Pathien hmingin kawppui ka nei hma chu ka virginity humhal ka tih ti ngam iengzam um ei tih aw? Annawleh, lo suksuol tah langkhawm tûta inthawk chu Pathien hmingin ringumtakin titû bêk dâm. Ei hnam mawina chu nang le keia innghat a ni sih a. “Pakhat êk che lâwm êk che,” Nang le kei a leiin hnam a muolpho thei a; ei Sakhuo Kristien khawm mihaiin Sakhuo hringlo le zui tlâk lovah an ngai thei bawk. Ei umna hmun sengah ei Hnam le ei Sakhuo represent tu ei ni pei sih a.

Guwahati, 9^th Dec., 2011

Mama, Papa Nêng Nêng Dâwk

Ka Thupui hung thlang hin a fuonkhâwm hne chie di’m chu ka hriet bîk naw a. A nuizat um zâwng khawmin a thawk lem el di’m!! Nikhat lâi khan bathroom ah kan sil zo chu kekawrte bun lovin towel chau veng/dierkei pumin kan room tieng ka pan phei a. Room a kan nu le ka naute hai umna lâi chun ka kekawrte chu bun ka hang tum a. Chuonga ka bun zo ṭêp, ka mal chen ka kei kâi lâi vêl ding char chun, “Mama, Papa nêng nêng dâwk,” ti’n kan naute kumkhat le thla kuo mi chau chun a nu chu a lo hril mawl mawl a. A hmu tak tak am a ni ti chu ka hriet bik chuong naw a; khang ang khan ni dang ka la thaw ngai naw a, mak a ti leia a ti khawm a ni el thei. Annawleh, ka puon dierkei inphân leia a lo hmu thlang am a ni ding. Annaw bêk le khawm, iemani tak chu a hmu leia khang ang ṭawngbau a nei chu ni ngei dingin ka ring a. Chuong ang ṭawngbau chu kan naute’n a nei ka ring ngainaw hrim hrim a. A zuk thaw dân ding um nghal lo chu, a nu leh kan inen a kan innui ta ringawt a.

A khaw hnunga ka zuk ngaituo lêt chun, thil tam tak min chûktir a nei ta lem hman hman a. A lo ni ngei el, naupang hai hin an nu le pahai châng chavai hi an lo enthlâk zing a ni ti dam a min hriettir thar a. Ei hrietlo le ei ngaituo naw lai khawma naupang hai hin nu le pa chet dan le khawsak dan hai an lo enthlak zinga; eini a inthawk hin thil an inchûk hlak bawk a nih. Ka naupa chu naute chau la ni sien khawm, tû inchûktir le hril khawm ngai lovin cigarette chu hâwp hlak a ni ti a hriet a, a pa thaw ang ang chun cigarette a hmu pha chun a hnera zepin a lâkkâina ding lighter a zawng vêl ruoi el hlak a nih. Ka ruolpa pakhatin, “kei chu nau nei kan ta leiin zu ka dâwn ta ngai le,” ti a mi hril chu a bengvâr tlâk hle in ka hriet chu tie. Ama chu pa bengvâr le râwnkâi taluo chu a ni hranpa nawh. Amiruokchu, pâ a ni tâk leia ama thilthaw haia inthawka a nau haiin thil ṭhanaw an hung inchûk suok ding a phal naw leia a thil ṭhalo chieng a zuk bânsan el kha pa bengvâr le entawn tlâk tak niin ka hriet.

Ei châng chavai le nungchang chau ti tâk lo chun, ei ṭawngbau hmang hai khawm fimkhur a ngai khawp el. Naupangin ṭawng an inchûk ṭan ta hrim hrim chun, ama hmangaitu a nu le pahai a inthawkin an chûk hmasa tak hlak a nih. Nu le pahaiin nau ei enkawlna a hin, naupangin an du le an dit dit ei inchâwk pêk el chau nilovin, an hriet hawia ṭawngbau ei hmang hai khawm fimkhur a ngai bawk a nih. I nauhai ṭawngbau ṭhalo in hang bie sin la, I hnung sâwt nâw te ah hung hmang ve nghal el an tih. Naupang hi ring nekin thil inchûk le mi entawn an lo hrât khawp el. An part lâkna zawng tak khawm ning a ti ie. Ah, hril ding a tam ngei a, zuk hril vawng chu thil harsa tak khawm ning a tih. A ieng ieng khawm chu lo ni sien, nêng nêng le nêng lo a hai khawm nu le pahai nau enkawlna a hin fimkhur taka hma lak a ngai a nih ti hriet thar hi a pawimaw tak. Naupangin ei châng chavai, ei khawsak dân, ei thil chieng, ei ṭawngbau le ei nungchang hai hi uluk takin an mi lo enthlâk zinga, sâwt nâw te ah an mi entawn ngei ngei hlak a ni ti ei hriet hi a pawimaw hle el.

Khaw mie! bei ta laklaw la hang keifân met ei tih. Ṭhuoitu hai khawm kui hi aw, mani khawsakin zir ngang lo chun midang siemṭhat chu kahâseh a ni ringawt el. Khawsung a inruithei chieng le zawr I khap a, notice hai siemin nasatakin dodal hlak la khawm, nang a ṭhuoitu pa takin I bufak inhnikna dinga zu-no I chel hlak inthla chuong lo chun a tu puchu’n am I thu ngaithla in zâwm I ring rêng rêng hlak leh! A rorelna khâwl cheltu I ni lei elin khawvêl kuhi nang a hervir vawng thei ni chuong lo chuh! Ka la zuk inhrosa met a nih. Ei hnam sunga ṭhuoitu hai ka tina khawm a ni da’l thei. A hrim hrimin, ram le hnam ngirsuokna ding hin chu a mipui hai nekin ṭhuoitu han mawphurna an nei rawnin ka hriet hlak. Ṭhuoitu haiin mani ngirhmun le pawimawna theinghil a ei kuong lo ding chen chen ei va nawr pha pha hin ei rawi hai khawm thaw ding le zâwm ding bîk hre lovin an chiâi zo hlak annawm. Pathien thu khawmin “I lum le lum la, I dei le dei law law rawh,” a ti ni kha tie. Ram le hnam tadinga in pumpêk ta laklaw si hin chu ei ngirna ah det taka ngir hi hlawtlingna lem a ni ka ring. Hotu ringawt ni lovin ṭhuoitu ni hi tum lem hlak inla. A hmingin ṭhuoitu chu in ti ve si a mani thaw ding le hmadawm hai theinghil khawp raka ei hmel ṭhatna ding ngaituo mana ramtin ramtang ei thaw khâwm pha pha hlawtlingna lampui ei hraw ṭhel lem hlak a ni el thei. Chuong pha pha chun annawm, ei rawihai khawma um dan ding le thaw ding bîk hrelo a an chiâi zo hlak chu. Kohran a inhnik, Biekin bâwl nuom le missionary sin ei invawi si si chun mission ah lutin rawngbâwlna nei law law lem inla Pathien khawmin ei kut mal a sâwm lem ka ring tlat. Ram le hnam tadinga tlan laklaw si chun, mani sin le hmadawm chau tinzâwnin kal pên inla, ei hnam sûnga kohran mipui le organization hran hran hai chu a mi thlawptu ding vawng ning an tih. Mani hmadawm chit taima takin muolsuo ngei tumin ṭhang la tlâng inla chu hmar haiin function ei nei phawt phawt a, “Aw kan Hmar Ram…” ti a in sanmar meua ei sak pum pum hlak khawm hi a tak tak neiin huoisen deuin ei khêksuokpui ngam ta ding bah!!

Thil iengpo khawm thaw ding ni inla, goal setting ṭha tâwk tak nei a ngai hlak. Chu ei goal ei tlung pha pha ei mission kha a hlawtling a ni el. Amiruokchu, ei goal a puitlingna ding chun setting fel tak nei a ngai hlak. Chutaka chun ṭhuoitu le an râwihai an pawimaw ve veh a. Ṭhuoitu’n an goal an tlung ngei na dingin feltakin a rawihai inpunin, hriltlângin, ngaituo tlângin, pumkhata hma an lak thei dân ding a ngaituoin a rawihai khawm a convince thei a pawimaw bawk. Chuong lai kawkâr a, goal mumal khawm neilo, inṭhuoi dan mumal um bawk lo le hmadawm mumal neilo chun hlawtling le kar chu hla tak ning a tih. A goal setting um lo puchun a ieng tak chu’m hlawtling an nih ti inkhina ding um ta lo chuh!! Chuong ang ngirhmuna ngir ei ni chun hnam ngirsuok ngai naw nih. Ram lem lem chu kahâseh a ni tawp!!

Tû huna ṭhuoitu hai ei var vat naw chun ei hnam hi ei lan zui deu deu ding a nih. Tûta ṭhuoitu haia inthawk hin nakie le ṭhuoitu la hung ni mêk ding an râwihai in an hmalak dân le ro-in-rel dân iengkim an  lâksawngin an sunzawm pei a ni sih a. Bathroom a inthawka kekawrte bun sa a suok na nâ na chun tu khawmin an nêng nêng an hmu ta ngai nawh. Ei ngaisamna lei hin ei hnam chu mi hnungah hrat deuin ei tlân an ta naw maw? Mi tukhawm football pêt lâi mi hnungah a um sung chu ieng anga hrât khawma tlân sien goal a thun ngai naw hrim hrim. Chu nêk hmanin mani ngirhmun le chanvo ei hlen zo naw ding a ni si chun, ei nêka hma ṭhuoitu ding ṭha siem suok vat dân ngaituo lem inla. Chu chu hlawtlingna lampuia sirbi pawimaw a ni lem el di’m?

Ka ti leh ka ti nâwk hlak, Hmar hai foreign fe ei tam po leh kohran a pung el khawm hi a ngaina ka hriet lo pakhat chu a nih. Inlalna le thuneina dittu Diebol, hi khawvêla suol hung phurlûta suol suoka min tângtirtu ei Pa ei puona pakhat chu a ni ve el naw ding am a nih? Hieng ang rawp rawp, nangni keini ti a ei tlân vel sung hin chu, ieng angin rawngbâwl fûtin in ngai hlak inla khawm, rawngbâwl dinga mi sandamtu le min dintu lâwm zâwng hin ei thaw phâk ngut di’m. A ieng po khawm chu lo nisien, kei mimâwl zuk ngai ve dân ringawt hin chun Hmar Kohran (Hmar hai inkhâi khâwmna pâwl pakhat hming) hi a ngir suok nawk ka ring ta naw hrim hrim a. Ka pa min chûktirna lei khawm a ni hran nawh. Ka ngaidân hi det burin ka chel ve ngat thung. Tuta HCLF hai hmalâkna zâra Sande Sikul subject angkhat le Joint Naupang Sande Sikul hmalakna zara Naupang haiin sabjek inang ei inchûk thei el khawm hi beiseina khêltieng a ni ta hman hman. Inchûklâi hai le sinthawna leia khawpuia um haiin Fellowship hminga chu chu kha kha ti um bîk lova lungruol taka inlâwi khawm theina an siem hai bêk hi keidar lovin pumkhatin fe zing thei sien ṭha ding a na. Hi khawm hi inthuruolna lampui mi sât pêktu le mi ṭhuoitu pawimaw tak khawm a la ni el rawi mawh!! Mani ngirna hmun hre lova tum a lu lawk lawk, tum foreign bepawp thei thei, tum ṭhuoitu phingbêl le officer deu nei thei thei ti ringawt ei in-el sûng chun dingchang ngai naw mei nih. Hieng hai kuhi bânsan vat chi chu an nih. Chu nêk hmanin, tû ngîrhmuna inthuruolna ṭha siem suoka, mani hmadawm hlên zo thei lo le vision ṭha tak neia Beramhai ei ṭhuoi a ni naw si si hin chu ei hnunga ding mi ṭha inngir suok tum a ṭhang lâk chu ei mawphurna a ni ve el naw ding a? Thaw ro, rawngbâwltu nau inruithei chieng hai po po suk rêmin, Krista Kohran, innghatna tlâk le mi ringzo, rawngbâwl dinga min dintu lâwmzâwnga rawngbâwltu ni tum ei tiu chuh!!

Khai, hril ding a va tam deh! A sei taluo ding a ni ie…… Mi tu el khawm, ṭhuoitu le mipui, hotu le a râwihai, nu le pa le ṭhalâi hai khawm ni inla, ei khawsak dân le ei thil thawna tinrêng a hin fimkhur taka kal pên a ngai takzet a nih. Eini a inthawk hin ṭhang la hung thar mêk, ei hnunga hnam le khawtlâng le kohran a ṭhuoitu ding hai hin an inchûk mêk a nih. La hung inchûk pei bawk an tih. Ra ṭha insuo tum seng ei tiu. Ram le hnam le Kohran ngirsuokna dingin chanvo pawimaw tak ei nei seng a nih.

Guwahati: 14^th Sept., 2012

Hmangaina

“Nangma in hmangai angin I venghai khawm I hmangai ding a nih.” 

Matthai 22:39

Khawvêl mihriemhai po povin ei pawimâwtak chu hmangaina hi ni dingin ka ring. Tawng bultieng ei en chun hmangaina ti thumal hi chi tamtak a um a. Ngaizawng hmangaina, ruol hmangaina, unau inhmangaina dâm le a dang dang. Hieng hmangaina chi tamtak hai hih hi lekha phêk chîte hin zieksuok vawng ruok chu thil harsatak ning a tih. Amiruokchu, hmangaina hi khawvêl mihriem haiin ei pawimaw êm êm, lungngâi khawm lâwma inchangtir rawptu anih ti ruok hi chu ei chieng hle thain ka hriet. A neitu le tawngtu chun tu hril khawm ngai lovin a hlutna hi a hrietsuok ngei ngei hlak a nih.

Hmangaina thu tamtak hang inzawt sei duot dingin mihai anga tawngbau thlum ei nei ve sinaw leiin ei thupuiah lût chawr nghal el ei tih. Ei Lalpa Isu’n a Inchûktirhai kuomah Thupêk Ropui a hrila, “Nangma in hmangai angin I venghai khawm I hmangai ding a nih,” tiin. Titak êma chu, Kristien sakhuoah ei seiliena, ei chîntêta inthawkin Sunday Schoola ei hotuhai le ei Nu le Pahai min chûktirna a inthawk ringawt khawma mihai hmangai ding ei nih ti chu ei chieng hle a nih. Krista hnungzuitu kristien inti hai chu midanghai hmangai ding ei ni hrima; chu chu ei thuring min chuktir dan khawm ani bawk a nih. Mi ieng ang khawm lo ni raw seh, a dum tâm, a ngo tâm ei hmangai ding hi a ni ringawt. A mi ngâinatuhai chau khawm nilovin ei hmelmahai chen khawm ei hmangai ding a nih. Chu chu Bible Pathien thu min chûktir dân a nih. Amiruokchu, Isu’n Thupêk Ropui a hril hi ani dan ding ang takin ei zâwm fuknâwna met umin an lang. A thu hi hang tiemin dilsuot deuvin hang ngaituo chet chet hman rawh. “Nangma in hmangai angin…” a ti ni leiin midanghai ei va hmangai hma hin eini tiengah thaw ding iemanitak chu um hmasain an lang. Tulai khawvel, abiktakin thalaihai ei en chun mani inhmangai theilo tamtak ei um tah. “Biblein midanghai hmangai dingin a min chuktira chuleiin ka hmangai che.” Ieng ang hmangaina am an ta ding chu mâw eh!! Mani khawm inhmangai theilo chun iengtinam midang lem chu ei hmangai ding chuh!! Thupêk Ropui hi ani ang anga ei zawm ding chun, mani hi theipatâwpa inhmangai phawta, chu eini ei inhmangaina ang tlukpui char chun midanghai khawm ei hmangai ve ding anih. Chuong ang hawizâwng chu Isu khawma a hril nuom le an chûktir tum dân tak ni dingin an lang.

Tulai nunghâkhai hi hang ensin hman unla, mani inhmangai chu tlâwmtak an nih. Dârthlalang ah an hang in en a, awi hah!! ka hnâr hi chu a lo bawng met ani ti, ka hmai a puor met bawk, ka bawk an bur met bawk, ah!! Ka mitmeng khawm hi lo sexy naw ngeia, ka hnera hner khawm hih!! hieng ringawt chuh!! Mani inhmangai ta nêk nêk hmanin an lim an hmu râwn po leh insawisêlna ding an hriet râwn ting el chu ni hih. Diktaka hril chun, tulai hin nunghâk pieng nallo ve tak tak an tam ta bawk a nih. Pum thum cheng nga man, a hapna pakhat ti ang chi deu dâm. Lu le pum inmil raklo dâm. Figure nal deu zat nuom hmel vieua inlang ve siha kerai le malpui muk tul hlak chu an tam tah. Hnâr bawng tul hlak chu a ni telin an pung deu deu. Pathien malsawmna a chuong a liema dawng bik ni âwm fahrana hahmâi hner vunin a tuom sengnâw met dâm. A âwm ve tho, inrâi ni silova nunghâk lai taka phing inbêl pêr pûr chu nal nghal lo chu sawisêllo chi ziezâng ni lo chuh!! Dieting thaw nasa taluo tah a sunghai khawma infuk raknawna nei amani ding an ta an invirbuoi vel zâk el ta khawma a ruongamin zir nganglo chun infit bêk bêk thu um chuonglo chuh!! A tâwp a tâwpa chu “chu nû chu a va zawi pîr pâwr, infûknâwna met a nei am anih, sâp natna anvawi ning a ti maw?,” mi’n an ti nawk mei mei hlak a nih. Hmêl khawm kuhi a pieng dânin a zir ngangnaw chun ieng ang thuomhnaw hmang khawma Katrina Kaif hai anga ngainobei tuot thu um chuonglo chuh!! Complexion khawm a vunin a zirnaw chun nuoma mi hmang ang ang hmang ve khawma umzie um thei tak tak nawh. Mani nina anga lungâwi el lova mi danghai ang ni ve kher kher tumna leia sum sêng khawm a tam nuom tei a nih.  Mit khawm kuchu a nghat dânin a zir ngangnaw chun nuoma hmangruo ieng ang hmang khâwm khawma Angelina Jolie anga zuk meng sexy rak thu um chuonglo chuh!! Beisei suktlâwntu mei mei anchang nâwk hlak.

Tlangvâlhai khawm a chuong a liem bik anni chuong nawh. Tulai thleirâwlhai kuhi kekawr khawm kâwngah an bun ta ngai lem ie!! An hnungtienga inthawka hmu thut lem chun ti an um rak el hlak. Zakuo hlak chu ansing thei râptlâk siha, kekawr kawnga bun lo na na na chu an mawngkuokâk an dâwk tut hlak. Sawisel chi lem chu anni le, “I thing taluo, tulai style a ni hih” an ti pei hlak a nih. Tulai mi ni nuom si chun to tawka thlir liem chu ei thâwthei umsun chu a ni el. Chu chau khawm chu nilova, tulai chu technology tieng khawm khawvêl hma a sâwn hrât ta êm êm a. Iemani chena chu ei thil hmu le hriethai khawm hin ei ngaituona a lâk pêngin a mi chawkbuok hlein an lang. Korean movie a an tlangvâl pâ hran velo tak tak hai kuhi mi tam tak chun nal an lo ti tâwl hlak chu ning a tih. An inchei dân le an hairstyle hai chenin an lo entawn fir fer tâwl chu tie!! Ieng angin an samhai suk makin hla khawhri vêl hai sienkhawm a Jung Hun tak tak chu va ni chuong silo hai. Mani nina ang anga inpawm thiem el lova midanghai ang va ni ve kher kher ei tum hlak hi chu nun sâwlum tak ni dingin ka ring hlak.

Mani inhmangai taluot leia midanghai hmangaina ding hmun nei velo ruok hi chu thil thanâwtak a nih. Thupêk Ropui indik taka zawmna dinga step hmasatak chu mani inhmangai phawt a ni lai zingin, mani hmakhuo ngai taluot leia midanghai hmangai thei velo chu thil tium tak a nih. Bible Pathien thu le khawm thil inâihal tlat a nih. Mani phiengpui chau ngaituoha unauhai chan ai khawm fa ram thak thak ngam hai hi Ram le Hnam hmangaitu ei ti thei tak tak dim chu mâw eh!!

A lo ni takluo ngei hi tie, ei Lalpa Isu’n Thupêk Ropui a hril hi ani ang anga indiktaka zawm ding chun mani hi theipatâwpa inhmangai phawt a lo ngai ani hi tie!! Chuleiin, Ka hmel hi Katrina Kaif angin ngainobei tuot nâwin ka figure hi Aishwarya Rai angin infit deu zat naw sien khawm, ka mitmeng hi Angelina Jolie angin sexy ve raknâwin, ka hairstyle Jung Hun hai anga smart lovin thing ve bur sienkhawm, tuta inthawk chu ka theipatâwpin kei le kei, keimâ ngei hi inhmangai ve bur el tang ka tih.

Guwahati : August, 2011

"Ka Thlarau Ta Dingin A Ṭha ie"

“Lalpa chu ei inhumhimna le hrâtna, lungzing laia thangpui  vartu hnâi zing a nih.” 

Psalm 46:1

“Ka thalrau ta dingin a tha ie” ti hla hi hun sawttaka inthawka lo phuok tah nisienlakhawm vawisun chen hin sak a la hlaw êm êm a. Thlaraua ngûi le chauhai keihartu niin, Ringtû rinum le harsatna tinrêng tuortuhai ta ding khawma sukhrâttu le thathona pe rawp hlaktu a nih. Hieng ang lâwm lâwma hla chultheilo le sak hlaw êm êm el hih a hung insieng dân tlâwm a zâwng hang sui met ei nuoma. Chutaka inthawk chun ieng am inchûk ding ei nei ti lo ngaituo inla ei nuom bawk a nih.

Hi hla hi tu phuok am a na?

Hieng ang lâwm lâwma hla hring le sak hlaw êm êm el hi a phuoktu chu mi narân el chu ring  a um nâw tawp el!! A chanchin khawm suithamtak um ngei a tih. Presbetarian kohrana seilien le New York a um Horatio G. Spafford (1828 – 1888) in a hringnuna a thil tawng(testimony) a inthawka hung ziek suokin Philip P. Bliss in mawi le nal êm êm a rimawi a lo siem a nih. A Bible chang innghatna chu Psalm 46:1, “Lalpa chu ei inhumhimna le hrâtna, lungzing laia thangpui vartu hnâi zing a nih,” ti hi a nih. Horatio G. Spafford hi October 20, 1828 in North Troy, New York ah a pieng a. Ama hi Chicago ah Lawyer hlawtling tak el, a sinthawna khawm thahnemngai êm êm a thaw hlak a nih. Sakhuomi; Pathien thu ngaina le Thlaraumi tak a nih.

Chicago a kângmei le Spafford ta dinga hun khirtak el chuh!! 

Kum 1871 lai vêl khan Chicago ah kângmei râptlak takel a suok a. Chuonglai chun Spafford khawma Michigan tuipui kama hmun thahnemtak el a lo invest ve chu kângmei lei chun a chân vawnga. Chu chau khawm chu an nawh, chu kangmei suok hma deu chun a nau neisunhai a lo chân tah bawk a nih. A hringnuna a thil tawng hai hi lâwmum rak chun an langnâw tawp el!!

Kangmei suok hma kum hni hun lai chun an sungkuoha Europe rama inzin dingin riruong an siem a. A nuhmei le a nauhai leh inhawi taka châwl hmang a nuom el khelah Britain ah Moody le Sankey hai an rawngbâwlna a thei ang anga va thlawp ve a nuom bawk a. Amiruokchu, chuong hunlai chun Spafford chun sin pawimâw tak la thaw ngei ngei ding chi a nei leiin a nuhmei le nau nuhmei pali hai chu a lo in fe hmasa tir a.

An hnung sawtnâwtea zui veha hun hlimum tak hmang ding tlâkhla tak pum chun an in the tah a. November 22 chun Spafford nuhmei le a nauhai pali chu Europe tieng pan chun lawngin an suok tan a. A vangduoi tlak thei khawp el!! An lawng chu tuoksiet a tuok hlau el tah a. Lawnga chuonghai a la dam umsun sunhai khawmuol pakhata an kai fel vel char chun Spafford in a nuhmei a’nthawkin thu a lo dawng a. A thu khawm chu tamnaw khawp el, thumal pahni chau a nih, “Saved Alone.” Spafford nuhmeiin lawng tuoksiet an tuokna ah a nauhai pali an boral vawnga ama chau a damsuok ti a zuk hrilna ni chuh!! Spafford ta ding chun chanchin lawmumlo tak le ngaitlak harsatak ni ngei a tih.Ngaituona khawm bo ram ram a tih maw eh!!

Chuonga chanchin lungsiet tlâk êm êm dawnga khawvêla a nau neisun a I hmangai êm êmhai, pali tawp el puor do pum chun Spafford khawm chun Europe tieng pan chun a zuk inthawk suok ve tah a. Chu zântieng chu van boruok hai khawm an thieng tha in thlifim hai khawm damtê te’n a hung hrâng a. Tuihai khawm chu muongchâng in nghâk nei hran chuong lovin an infâwn hlap hlap a. A nauhai puor do chu harsa ti hleh a. Mihriem ram taka chu lungriemin a tlâk a, a lungril mitthli tla ngawi ngawi a nih. Amiruokchu, a thlarau nun tieng pangah ruok chu lâwmna in a khat ve tat chu tie!! A nauhaiin accident an tuoka, tuipui sunga an pilna hmun an tlung char chun Lekhapuon le Pen a lâk a. A hringnuna a thil tawng Lalpan a ta dinga a I lo ruotpek chu dilsût takin a ngaituoha, hi hla hi a hung ziek suok tah a nih. A mihriemna ringawt chun tuor harsa a ti khawp el. NIsienlakhawm, remruottu’n a chan dinga a ruot hi a hrietthiem a nih. Hieng ang hin a tih:

“Thlamuongna’n tuipui angin a mi chîm a, 
Lungngaina tuipui fâwn lai hin; 
Ka ta dinga I buotsai thil iengkim chu, 
A tha ie ka thlarâu ta dingin.”

A hla thu hi uluk taka ei ngaituo chun Spafford hi khawvel harsatna le rinumna hai hin chu a thlarau nun a sukhnîng nawh ti chu thu chieng um sa a nih.Chu nêk hman hman chun Krista inthlanna hi a hringnuna dingin thil pawimâw takin a ruot lem a nih.

“Hi thu ngaituo hi inhawi ka va ti ngei, 
Ka suolna a then chau ni lo; 
A rêngin krâwsah hemdein aum tah, 
‘Aw ka thla inpâk rawh,’ Lalpa chu.”

Krista ta dinga hring hai ta ding chun lungngaina tuipui fâwn lâi khawma Krista an thlamuongna ani hlak ti a chieng êm êm bawk.

“Ka ta dingin hring hi Krista ni tah sien, 
Jordan tuipui infâwn sienkhawm;  
Natna le thina chu ti ta naw ningah,
Thlamuongna thu I mi hril leiin.”

Khawvêl hi chatuon dai ding an nawh ti a hriet chieng a. Chuleiin, hi khawvêl a hin harsatna tuokin lungngai le beidawngin um hlak sien khawm, nakie pha Krista a hung nawk pha chuh a chatuon châwlna hmunah a lan lâwi ding ti a chieng hle bawk.

“Lalpa, I hung nâwkna chu nghâkin kan thlir, 
Thlan khêltieng vân boruoka khin; 
Tâwtawrâwt leh Lalpa râwl ei hriet pha chun, 
Ka thlarau châwl kumkhuo tâng a tih.”                                                                                                                                                                                                                                                                                   

Thu khârna  :

Khawvêl ramah rinumna le harsatna tinrêng tuokin, a hmangai ngâwi ngâwi a nau neisun haiin an boral sana, a thilnei hai khawm chân bawk tah khawma remruottu Pathienah lâwm a “ka thlarau ta dingin a tha ie” la ti thei tang tang hi chu thlaraumi tak a nih ti naw ngam chi ni naw tawp a tih. Eini ve bawk hi teh unau, harsatna ka tuor ei ti ve bawk hai te hih Spafford le hin hrilkhi khawp a ni ve uol ding am chuh? Lusûn, mangang le harsatna tinrêng rawngbâwlna a tuortu khawm tam tak um ngei ei tih ti chu kan phat nawh. Chuong hai ta ding tak tak chun hitaka inthawk hin chona thar mi pein ei thlarau nun mi sukhrâttu ni lem hlau sien nuom um takzet. Chu chu ka tawngtâina khawm a ni bawk. Amiruokchu, Pathien naua insâl ve siha, Krista hniekhnung ei zuina a harsatna chite ei tuok phaa chier intluok el hlak dâm ei lo ni pal chun inngaituo thar ei tiu. Dik taka hril chun, Missionary Fund le thâwlâwm dang dang ei thaw hai dâm kuhi mi tam tak chun chierna mei mei dama ei hmang hlak chu tie!! “Nghawk a um, Kohran khawm hi dâwl inkhâwm a tam!!”ei ti hlak chu tâwp lo hih. Krista le a Ram ta dinga chânna le tuorna a khawm “ka thlarau ta dingin a tha ie” ti chu thil âwiumlo tak ning a tih. A ti thei chu tamnâw hlêng ei tih. Chuleiin tiemtu dittak hai, inngaituo thar seng ei tiu. Hi khawvêl rinumna le harsatna ram hi ei chêng sawngna ding a ni nawh. Khawvêla ei um sung hin ei Lalpa le a Ram ta dingin thahnemngâi nâwk zuol ei tiu. Mihriem ram taka harsatna ei tuok châng khawma remruottu Pathiena lâwm hlak ringtu ni tum ei tih. Vanram ei tlung pha ei lawmna sukzuoltu ni ngei a tih mâw? Hmangaitu Pathienin ei ta dinga thil thanâw a mi ruotpêk ngâi si nawh a. Mihriemin thil awm lova ei ngai hlakhai khawm ei thlarau ta dingin a tha a nih.  “A tha ie, A tha ie, Ka thlarau ta dingin a tha ie.”

Guwahati : September, 2011